Hemen Göz Atın !
GÖZALTINA ALMA
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda gözaltına alma ayrı bir koruma tedbiri olarak 91. Maddede düzenlenmiştir. Gözaltı alma, yakalamadan sonra ortaya çıkan bir tedbirdir. Kanunda yakalama ve yakalanan kişi hakkında yapılacak işlemler ile ilgili maddeden bahsedilerek madde 91 ”Yukarıdaki maddeye göre yakalanan kişi, Cumhuriyet Savcılığınca bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilebilir.” şeklinde düzenlenmiştir. Gözaltına alma, yakalanan kişi hakkında gerekli işlemlerin tamamlanmasından serbest bırakılmasına veya hakim önüne çıkartılmasına kadar geçen sürede kanunun verdiği yetkilere dayanılarak özgürlüğünün kısıtlanması anlamına gelmektedir. Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği 4. Madde ”Gözaltına alma: Kanunun verdiği yetkiye göre, yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, yetkili hâkim önüne çıkarılmasına veya serbest bırakılmasına kadar kanunî süre içinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasını” şeklinde tanım yapmaktadır. Gözaltına alma koruma tedbiri uygulanacak kişiler hakkında suç şüphesi olan kişilerdir. Nitekim Kanunun 91. Maddesinin 2. Fıkrasında ” Gözaltına alma, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve kişinin bir suçu işlediği şüphesini gösteren somut delillerin varlığına bağlıdır” şeklinde hüküm mevcuttur.
GÖZALTINA ALMA YETKİSİ
Şüpheli hakkında gözaltına alma kararı vermekle görevli ve yetkili merci Cumhuriyet Savcısıdır. Ancak 91. Maddenin 4. Fıkrasında ” Suçüstü hâlleriyle sınırlı olmak kaydıyla; kişi hakkında aşağıdaki bentlerde belirtilen suçlarda mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından yirmi dört saate kadar, şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylar sırasında ve toplu olarak işlenen suçlarda kırk sekiz saate kadar gözaltına alınma kararı verilebilir.” şeklinde özel bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından kanunda sayılan ”Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar, Kasten öldürme (madde 81, 82), taksirle öldürme (madde 85), Kasten yaralama (madde 86, 87), Cinsel saldırı (madde 102) ve maddenin devamında sayılmış suçlarda ve kamu düzeninini ciddi şekilde bozacak şiddet olaylarında belirtilen sürelerde gözaltına alma kararı verilebilmektedir.
Gözaltına alınan şüpheli, polis merkezi veya karakollarda gözaltı işlemi için ayrılan bölümde tutulur. Gözaltı işlemlere kolluğun gözaltı birimi tarafından yapılır. Bu birim YGAİAY’de ”Gözaltı birimi: Yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanarak adlî mercilere sevk edilmesine veya serbest bırakılmasına kadar, kanunî süre içinde onu gözaltında tutmakla yetkili ve görevli kolluk kuvveti birimlerini ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır. Gözaltı birimine getirilen kişiye uygulanacak hükümler yine yönetmelikte açıkça yazılıdır buna göre:
a) Nezarethaneye veya zorunlu hâllerde bu amaca tahsis edilen yerlere konulmadan önce usulünce aranır. Kadının üst veya vücudunun aranması, bir kadın görevli veya bu amaçla görevlendirilecek diğer bir kadın tarafından yapılır.
b) Kendisine zarar verebilecek kemer, kravat, ip, kesici ve delici alet gibi nesnelerden arındırılır.
c) Üzerinden çıkan eşya ve para muhafaza altına alınır. Paranın nev’i, seri numarası ve miktarı, eşyanın vasıfları ve markasını belirten bir tutanak düzenlenir ve bu tutanağın bir sureti üstü aranan kişiye verilir. (Yönetmelik Madde 10)
Gözaltı işlemlerinin denetimi konusunda da Madde 92’de ”Cumhuriyet başsavcıları veya görevlendirecekleri Cumhuriyet savcıları, adlî görevlerinin gereği olarak, gözaltına alınan kişilerin bulundurulacakları nezarethaneleri, varsa ifade alma odalarını, bu kişilerin durumlarını, gözaltına alınma neden ve sürelerini, gözaltına alınma ile ilgili tüm kayıt ve işlemleri denetler; sonucunu Nezarethaneye Alınanlar Defterine kaydederler.” denmektedir.
Davacının, 10.06.2002 günü gözaltına alınıp, bir gün gözaltında kaldıktan sonra serbest bırakıldığı ve hakkında açılan kamu davasının beraatla sonuçlanarak, bu hükmün de kesinleştiği nazara alındığında, 2709 sayılı TC Anayasası’nın 19, Avrupa insan Hakları Sözleşmesi’nin 5 ve 466 Sayılı Yasanın 1/6. maddesi uyarınca, bir gün özgürlüğünden yoksun kalan davacı hakkında, uğradığı zararla ilgili olarak hak ve nasafet ilkelerine uygun bir tazminata karar verilmesi gerekirken, gözaltına alınmanın makul bir şüpheye dayandığından, bir başka deyişle hukuka uygun olduğundan bahisle tazminat isteminin reddine karar verilmesi isabetsizdir. Bu itibarla, haklı nedenlere dayanan Yargıtay C. Başsavcılığı itirazının kabulüne, özel daire onama kararının kaldırılmasına ve yerel mahkeme hükmünün bozulmasına karar verilmelidir. (Yargıtay Ceza Genel Kurulu Esas: 2010/8-58 Karar: 2010/82)
GÖZALTI SÜRESİ
Yönetmelik Madde 13:
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 90 ıncı maddesine göre yakalanan kişi Cumhuriyet savcısı tarafından bırakılması emredilmezse, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınır.
Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmidört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre oniki saatten fazla olamaz.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 250 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan suçlara bakmakla görevli olan ağır ceza mahkemelerinin görev alanına giriyorsa bu süre kırksekiz saattir.
Bireysel Suçlarda Gözaltı Süresi: Bireysel suçlarda yukarıda bahsedilen azami süreler uygulanmaktadır. Böylece bireysel suçlardan gözaltına alınan kişi en çok 24 saat gözaltında kalma+12 saat mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre = 36 saati geçemez. (özel görevli ağır ceza mahkemesinin yargılama
yetkisine giren suçlarda 60 saat) Gözaltı süresi yakalama kararının yerine getirilmesiyle başlamaktadır.
Örgütlü veya Toplu Suçlarda Gözaltı Süresi: Cumhuriyet savcısı toplu suçlarda her defasında bir günü geçmemek üzere üç gün süreyle uzatılması emrini verebilir. Sonuç olarak en fazla 4 gün gözaltına alma süresi uygulanmaktadır.
Şiddet Olaylarının Yaygınlaşması Halinde Gözaltı Süresi: Suçüstü hâlleriyle sınırlı olmak kaydıyla; kişi hakkında aşağıdaki bentlerde belirtilen suçlarda mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından yirmi dört saate kadar, şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylar sırasında ve toplu olarak işlenen suçlarda kırk sekiz saate kadar gözaltına alınma kararı verilebilir. Gözaltına alma nedeninin ortadan kalkması hâlinde veya işlemlerin tamamlanması üzerine derhâl ve her hâlde en geç yukarıda belirtilen sürelerin sonunda Cumhuriyet savcısına, yapılan işlemler hakkında bilgi verilerek talimatı doğrultusunda hareket edilir. Kişi serbest bırakılmazsa yukarıdaki fıkralara göre işlem yapılır. Ancak kişi en geç kırk sekiz saat, toplu olarak işlenen suçlarda dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Bu fıkra kapsamında kolluk tarafından gözaltına alınan kişiler hakkında da gözaltına ilişkin hükümler uygulanır. (CMK Madde 91/4)
Kanunda sayılan suçlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar.
b) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Kasten öldürme (madde 81, 82), taksirle öldürme (madde 85),
2. Kasten yaralama (madde 86, 87),
3. Cinsel saldırı (madde 102),
4. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
5. Hırsızlık (madde 141, 142),
6. Yağma (madde 148, 149),
7. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
8. Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma (madde 195),
9. Fuhuş (madde 227),
10. Kötü muamele (madde 232),
c) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununda yer alan suçlar.
d) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen suçlar.
e) 10/6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanununa dayanılarak ilan edilen sokağa
çıkma yasağını ihlal etme.
f) 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun 3 üncü maddesinde
belirtilen suçlar
Terör Suçlarında Gözaltı Süresi: Terörle Mücadele Kanunu’nun geçici 19. Maddesinde ”Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört yıl süreyle; 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından: a) Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren kırk sekiz saati, toplu olarak işlenen suçlarda dört günü geçemez. Delillerin toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması nedeniyle gözaltı süresi, birinci cümlede belirtilen sürelerle bağlı kalmak kaydıyla, en fazla iki defa uzatılabilir. Gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin karar, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalanan kişi dinlenilmek suretiyle hâkim tarafından verilir. Yakalama emri üzerine yakalanan kişi hakkında da bu bent hükümleri uygulanır.” şeklindedir.
GÖZALTINA ALINAN KİŞİNİN HAKLARI
Yakalamanın hangi sebebe dayandığı öğrenme hakkı,
Yakınlarına bilgi verme hakkı,
Hakim tarafından dinlenilme hakkı,
Müdafiiden yararlanma hakkı
Sulh Ceza Hakimine başvurma hakkı,
Yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe aynı nedenle yakalanmama hakkı,
İfade verme hakkı,
Susma hakkı,
Bireysel başvuru hakkı,
Belirli koşullarda tazminat isteme hakkı
İTİRAZ:
CMK Madde 91/5: Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafii veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir. Sulh ceza hâkimi incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhâl ve nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır. Yakalamanın veya gözaltına alma veya gözaltı süresini uzatmanın yerinde olduğu kanısına varılırsa başvuru reddedilir ya da yakalananın derhâl soruşturma evrakı ile Cumhuriyet Savcılığında hazır bulundurulmasına karar verilir.
Aşağıdaki yazılarımıza da göz atmak isteyebilirsiniz;
Biz Kimiz? yazımızı da okuyabilirsiniz.
Siz de fikrinizi belirtin