YETKİ NEDİR ?

Mahkemenin yetkisi ; davanın coğrafi bakımdan hangi yerdeki mahkemede görüleceği ile ilgili olup, mahkemelerin coğrafi anlamda “yargı çevresi” idari taksimata göre belirlenir. Kural olarak her ilçede o ilçenin adıyla anılan bir mahkeme veya mahkemeler kurulur. Yani mahkemenin yetkisi, bir mahkemenin yer itibariyle davaya bakabilme iktidarını ifade eder. Şimdi Yetki Türlerini , Yetki Sözleşmelerini ve Yetki itirazı hakkında konularımızı inceleyelim.

YETKİ TÜRLERİ

Mahkemelerin yetkisine ilişkin kurallar Genel Yetki Kuralları ve Özel Yetki Kuralları şeklinde ayrıma tabi tutulur. Özel Yetki Kuralları ise Kesin Yetki Kuralları ve Seçimlik Yetki Kuralları olarak ikiye ayrılırlar.

Genel Yetki Kuralı ve Genel Yetki Kuralı yerine (davacının seçimine göre) yararlanılabilecek Seçimlik Yetki Kuralları mahkemeler tarafından resen yani kendiliğinden dikkate alınmaz, ancak davalı tarafından ilk itiraz olarak ileri sürülebilir. Kesin yetki kuralları ise dava şartlarındandır ve davanın her aşamasında resen dikkate alınır.

Genel yetki kuralını düzenleyen HMK m. 6’ya göre, genel yetkili mahkeme davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.

Genel Yetki Kuralı dışında HMK’nın devamı maddelerinde ise Özel yetki kurallarına yer veren ; Davalının birden fazla olması hâlinde yetki, Bir yerde geçici olarak oturanlara karşı açılacak davalarda yetki, Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmaması hâlinde yetki, Sözleşmeden doğan davalarda yetki, Mirastan doğan davalarda yetki, Taşınmazın aynından doğan davalarda yetki, Karşı davada yetki, Şubeler ve tüzel kişilerle ilgili davalarda yetki, Sigorta sözleşmelerinden doğan davalarda yetki, Haksız fiilden doğan davalarda yetki ve Yetki sözleşmesi düzenlenmiştir.

YETKİ SÖZLEŞMESİ

6100 sayılı HMK’nın 17. maddesine göre; “Tacirler veya kamu tüzel kişileri, aralarında doğmuş veya doğabilecek bir uyuşmazlık hakkında, bir veya birden fazla mahkemeyi sözleşmeyle yetkili kılabilirler. Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça dava sadece sözleşmeyle belirlenen bu mahkemelerde açılır.”

Buna göre ; tacirlerle tacirlerin, tacirlerle kamu tüzel kişilerinin ve kamu tüzel kişilerinin kendi aralarında, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri (sulh olmak suretiyle sona erdirebilecekleri) hukukî ilişkilerden kaynaklanmış ya da ileride kaynaklanabilecek olan hukukî uyuşmazlıklarla ilgili olarak açılacak davalar bağlamında, kanunen yetkili konumda bulunan genel ve özel (diğer) yetkili mahkemelerin yetkisinin devam etmesi kaydıyla, kanunen yetkili olmayan bir yargı yerini yetkili hâle getirmek; yani, alternatif bir yetki kuralı yaratmak yahut kanunen yetkili konumda bulunan genel ve özel yetkili mahkemelerin yetkisini tümüyle ortadan kaldırıp; salt kararlaştırılmış olan yer mahkemesini yetkili kılmak amacıyla yapmış oldukları sözleşmeye, yetki sözleşmesi denir.

Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konular ile kesin yetki hâllerinde, yetki sözleşmesi yapılamaz. Yetki sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yazılı olarak yapılması, uyuşmazlığın kaynaklandığı hukuki ilişkinin belirli veya belirlenebilir olması ve yetkili kılınan mahkeme veya mahkemelerin gösterilmesi şarttır.

YETKİ İTİRAZI

Yetkinin kesin olduğu davalarda, mahkeme yetkili olup olmadığını, davanın sonuna kadar kendiliğinden araştırmak zorundadır; taraflar da mahkemenin yetkisiz olduğunu her zaman ileri sürebilir.

Yetkinin kesin olmadığı davalarda, yetki itirazının, cevap dilekçesinde ileri sürülmesi gerekir. Yetki itirazında bulunan taraf, yetkili mahkemeyi; birden fazla yetkili mahkeme varsa seçtiği mahkemeyi bildirir. Aksi takdirde yetki itirazı dikkate alınmaz. Mahkeme, yetkisizlik kararında yetkili mahkemeyi de gösterir. Yetkinin kesin olmadığı davalarda, davalı, süresi içinde ve usulüne uygun olarak yetki itirazında bulunmazsa, davanın açıldığı mahkeme yetkili hâle gelir.

YETKİSİZLİK KARARI VE ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEMLER

Görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi hâlinde, taraflardan birinin, bu karar verildiği anda kesin ise tebliğ tarihinden, süresi içinde kanun yoluna başvurulmayarak kesinleşmiş ise kararın kesinleştiği tarihten; kanun yoluna başvurulmuşsa bu başvurunun reddi kararının tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurarak, dava dosyasının görevli ya da yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmesi gerekir. Aksi takdirde dava açılmamış sayılır ve görevsizlik veya yetkisizlik kararı veren mahkemece bu konuda resen karar verilir.

Mahkeme yetkisizlik kararı verdiği takdirde davanın esasına girilmeyip usulü bir kararla dava reddedilmiş olacağı için yetkisizlik kararı maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmez. O halde yetkisizlik kararına rağmen aynı davacı tarafından aynı konuda aynı davalıya karşı aynı sebebe dayanarak ikinci bir dava açılabilir. Yetkisizlik kararı, mahkemeye dosyadan el çektireceği için nihai karar olup, kabili temyizdir.

Yetkinin kesin olduğu davalarda, mahkeme yetkili olup olmadığını, davanın sonuna kadar kendiliğinden araştırmak zorundadır; taraflar da mahkemenin yetkisiz olduğunu her zaman ileri sürebilir. Yetkinin kesin olmadığı davalarda, yetki itirazının, cevap dilekçesinde ileri sürülmesi gerekir. Yetki itirazında bulunan taraf, yetkili mahkemeyi; birden fazla yetkili mahkeme varsa seçtiği mahkemeyi bildirir. Aksi takdirde yetki itirazı dikkate alınmaz.  Mahkeme, yetkisizlik kararında yetkili mahkemeyi de gösterir. Yetkinin kesin olmadığı davalarda, davalı, süresi içinde ve usulüne uygun olarak yetki itirazında bulunmazsa, yetki itirazı ile  davanın açıldığı mahkeme yetkili hâle gelir.

Yetkili yer mahkemesinin tayinini davayı açarken doğru yapmak ve davayı yetkili mahkemede açmak çok önemlidir. Açılan her davada her mahkeme yetkili değildir. Davanızın açılışı akabinde mahkemenin yetkisizlik kararı vermesi sürecin uzamasına yol açacaktır. Bu nedenle davanızın açılış aşamasında Kocaeli’de bulunan ofisimiz Siyah Hukuk ve Danışmanlık Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

 

Diğer yazılarımıza da göz atabilirsiniz;

Kambiyo Senetlerine Özgü İcra Takipleri

Yurtdışında Yapılan Evliliklerin Durumu

İş Hukukunda Ücret

Kazandırıcı Zamanaşımı Nedir?

Anlaşmalı Boşanma Dilekçe Örneği